အသက္ ၁၈ ႏွစ္ျပည့္မွ ဖတ္ပါရာသီအေၾကာင္း

 

သမီး အသက္ ၂၇ ႏွစ္ပါ။ သမီးက အပ်ိဳပါ။ ရာသီလာတာ တလ တခါမဟုတ္ဘဲ ၂ လ တခါ၊ ၃ လ ၂ ခါ ျဖစ္ေနတာ ၂ ႏွစ္ေလာက္ ရွိပါျပီ။ ခု ဒီတခါက်ေတာ့ ရာသီမလာတာ ၃ လ ရွိပါျပီဆရာ။ ဒီရက္ပိုင္း ဆီးစပ္ေတြ ကိုက္ျပီး ရာသီလာရင္ ဗိုက္နာသလို နာေနပါတယ္။ ရာသီက မလာေသးပါဘူး။ ဒါနဲ႔ ဂ်င္းနဲ႔ ထန္းလ်က္ႀကိဳေသာက္ေတာ့ ဗိုက္က မနာေတာ့ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ဗိုက္ထဲက ေနလို႔မေကာင္းဘူး ဆရာ။ သမီး ရာသီလာတာ ၂ လတခါ လာတာ အႏၲရာယ္ရွိလား သိခ်င္ပါတယ္။ ခုတေလာ ဗိုက္နာေနတာ ကိုလည္း သက္သာခ်င္ပါတယ္ဆရာ။
ၾကားရက္ ေသြးဆင္းေနရင္ ဘာမဟုတ္တာေလးေတြလဲ အရင္စဥ္းစား ျပဳျပင္ရမယ္။ တားေဆးေသာက္ဘို႔ ေမ့သြားတာ၊ ေမြးလမ္းမွာ အနာ ျဖစ္ေနတာ။ သိပ္ဆိုးဝါး
တာေတြလဲ ရွိတယ္။ သားအိမ္ျပင္ပ သေႏၶတည္ျခင္း၊ ကင္ဆာ။
ရာသီလာလို႔ တအားနာေနရင္ -
ရာသီလာတာ အေနရအထိုင္ရ မသက္သာသူေတြ မ်ားတယ္။ ဗိုက္နာတာလဲပါတယ္။ နဲနဲေလာက္၊ ၁-၂ ရက္ ေလာက္ဆို စိုးရိမ္စရာမလိုပါ။ ရာသီလာခ်ိန္မွာ နာတာကို Dysmenorrheal ေခၚတယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ပ်ိဳ႕-အန္ခ်င္၊ ဝမ္းပ်က္၊ ေခါင္းကိုက္၊ ခါးနာတာေတြလဲ ျဖစ္တယ္။ စိတ္မူေျပာင္းသူေတြလဲ ရွိတယ္။ (သပ္သပ္ေရးထားပါတယ္။) ရာသီလာခ်ိန္နာတာကို NSAIDs (စတီရြိဳက္) မပါတဲ့ အမ်ားသံုး အကိုက္-အခဲေပ်ာက္ေဆးေသာက္ရင္ သက္သာတယ္။ သတိထားရမွာေတြကေတာ့ Endometriosis (အင္ဒိုမီထရီယိုးဆစ္) သားအိမ္ေရာဂါ နဲ႔ Fibroids (ဖိုက္ဘရြိဳက္) သားအိမ္ အက်ိတ္ေရာဂါေတြ ပါတယ္။ ေဆးစစ္ ကုသရလိမ့္မယ္။
ၾကားရက္ ေသြးဆင္းတာကို ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ အေၾကာင္းေတြ အမ်ားၾကီးရွိတယ္။
- Ovulation bleeding မ်ိဳးဥထြက္ခ်ိန္၊
- ကိုယ္ဝန္တား-စားေဆး၊
- IUCD ကိုယ္ဝန္တား-ပစၥည္း၊
- လည္ပင္းၾကီး-ေဟာ္မုန္းနဲတာ၊
- သေႏၶတည္ခါစ၊
- ကိုယ္ဝန္ပ်က္တာ၊
- Estrogen (အီစထိုဂ်င္) ေဟာ္မုန္းေဆးေပးေနသူ အစပိုင္းနဲ႔ အဆံုးရက္ေတြ၊
- Endometriosis သားအိမ္ေရာဂါ၊
- Uterine fibroids သားအိမ္အလံုး၊
- လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါေတြ၊
- စိတ္ဖိအားမ်ားတာ၊
- ေသြးဆံုးခါနီး၊
- Cervical polyps သားအိမ္ဝမွာ အညွာပါ-အလံုးရွိတာ၊
- Cervical erosion သားအိမ္ဝေရာဂါ၊
- ဗဂ်ိဳင္းနာ၊ သားအိမ္၊ မ်ိဳးဥအိမ္မွာ Cysts အလံုးရွိတာ၊
- ေမြးလမ္း ထိခိုက္မိတာ၊
- ဗဂ်ိဳင္းနားထဲ ပစၥည္းတခုခု က်န္ရစ္တာ၊
- ကင္ဆာ။
အမ်ားဆံုး ျဖစ္တာက Ovulation bleeding မ်ိဳးဥထြက္ခ်ိန္မွာ သူျဖစ္လာရာအိတ္ Follicle ကေန မ်ိဳးဥ ေပါက္ထြက္ခ်ိန္မွာ ျဖစ္တယ္။ ၂-၃ နာရီေလာက္ကေန ၁-၂ ရက္အထိ ၾကာတတ္တယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ နာတာနဲ႔ တြဲေနတယ္။ မ်ိဳးဥထြက္ခါနီး (အီစထိုဂ်င္) ေဟာ္မုန္း မ်ား-နည္းရာကေန သားအိမ္ အတြင္း နံရံပါးလို႔ ဆင္းတာပါ။ ဒါ့ေၾကာင့္ဆိုရင္ Estrogen ေပးလို႔ ေပ်ာက္တယ္။ တျခား အေၾကာင္းေတြလဲ ရွိႏိုင္တယ္။ Progesterone ေဟာ္မုန္း နဲေနရင္ ရက္ၾကာၾကာ ဆင္းႏိုင္တယ္။ အဲလို အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ကေလးရဘို႔ အခြင့္အလမ္းနဲျပီး ကိုယ္ဝန္လဲ ပ်က္တတ္တယ္။ ကိုယ္ဝန္တားစားေဆးေၾကာင့္ ဆိုရင္ အစနဲ႔အဆံုးမွာ ဆင္းတတ္တယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ဒီေဆးမ်ိဳးကို ေသာက္ဘူးခါစ ပဌမလေတြမွာ ျဖစ္တယ္။ ေဆးေသာက္ခ်ိန္ လြဲသြားရင္လဲ ျဖစ္တတ္တယ္။
အေရးေပၚေဆးကုရာတာ ရွားေတာ့ ရွားတယ္။ လိုအပ္ရင္ေတာ့ ေဆးကုရမယ္။
- ေသြးဆင္းမ်ားသူ တခ်ိဳ႕ကို Estrogen (Conjugated) 25 mg IV ထိုးေပးရတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ စားေဆး 2.5 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္ေပးမယ္။ ေသြးရပ္သြားရင္ Medroxy-progesterone 10 mg/d ကို ၇-၁ဝ ရက္ ဆက္ေပးမယ္။
- တခ်ိဳ႕ကို အမ်ားဆံုးသံုးတဲ့ Combination Oral Contraceptive ေဟာ္မုန္းႏွစ္မ်ိဳးတြဲ ကိုယ္ဝန္တား စားေဆး ေပးတယ္။ ေဆးထဲမွာ 1-0.75 mg Norethindrone နဲ႔ 0.035 mg Ethinylestradiol ပါတယ္။ တရက္မွာ ေဆး ၄ ျပား၊ ၇ ရက္ ေပးတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ ၄ ျပား ၂ ရက္၊ ၃ ျပား ၂ ရက္၊ ၂ ျပား ၂ ရက္၊ ၁ ျပား ၂ ရက္နည္းနဲ႔ ေပးတယ္။
- Medroxyprogesterone (Provera) ေခၚတဲ့ Progestin (Progesterone) ေဟာ္မုန္းေဆးေပႏိုင္တယ္။ ဒီေဆးက မ်ိဳးဥ ပံုမွန္ထြက္ေစတဲ့ေဆး ျဖစ္တယ္။ 10 mg/day ကို ၁ဝ ရက္ေပးမယ္။ ဒါေပမဲ့ OG ကေပးမွသာ ေသာက္ပါ။ ေဆးရပ္လိုက္ေတာ့ ေသြးဆင္းတတ္လို႔။ ကင္ဆာ မရွိတာ ေသျခာမွလဲ ေပးရတယ္။
- တခ်ိဳ႕ကို D and C သားအိမ္ျခစ္ေပးရတယ္။
အရြယ္ေရာက္စ မိန္းကေလးေတြနဲ႔ ေသြးဆံုးခါနီး အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ မ်ိဳးဥအိမ္ကေန မ်ိဳးဥအထြက္ဘဲ ေသြးဆင္တာ Anovulatory dysfunctional uterine bleeding ျဖစ္တတ္ၾကတယ္။ ကုသနည္းေတြ ကေတာ့ -
(၁) Estrogen (Conjugated) 2.5 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္ေပးျပီ၊ ေသြးဆင္းတာရပ္ရင္ Medroxyprogestrone 10 mg ေန႔စဥ္၊ ၇-၁ဝ ရက္ေပးတယ္။ ဒါမွမဟုတ္
(၂) ကိုယ္ဝန္တားေဆး (Ethyl Estradiol 35 µg + Noresthindrone 1 mg) တေန႔မွာ ၄ ျပား၊ ၇ ရက္ေပးတယ္။ ဒါမွမဟုတ္
(၃) ကိုယ္ဝန္တားေဆး (Ethyl Estradiol 35 µg + Noresthindrone 1 mg) တေန႔ ၃ ျပား၊ ၂ ရက္၊ ဒိေနာက္မွာ တေန႔ ၂ ျပား၊ ၂ ရက္၊ ဒိေနာက္မွာ တေန႔ ၁ ျပား၊ ၂ ရက္ေပးတယ္။ ဒါမွမဟုတ္
(၄) Medroxyprogesterone 10 mg/day ၁ဝ ရက္ေပးတယ္။
ေမးတဲ့သူက အပ်ိဳ၊ အသက္လဲ ၂၇ ႏွစ္သာရွိေသးလို႔ ကိုယ္ဝန္နဲ႔ဆိုင္တာ၊ လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါေတြနဲ႔ အသက္ၾကီးမွ ျဖစ္ေလ့ရွိတဲ့ ကင္ဆာေတြကို ဖယ္ထုတ္ႏိုင္ပါတယ္။ အလြယ္ဆံုး နည္းကေတာ့ အပ်ိေပမဲ့ ကိုယ္ဝန္တား ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးပါ၊ အမ်ားသံုး၊ ေစ်းခ်ိဳ၊ တေန႔ ၁ ျပား၊ တလ ၂၈ ျပားေသာက္ရတဲ့ေဆးကို ၃-၄ လ ဆက္ေသာက္ပါ။ ရာသီလဲမွန္မယ္၊ နာတာလဲ သက္သာမယ္။ ဆင္းတာလဲနည္းမယ္။ အဆင္ေျပရင္ OG ကိုျပပါ။ စိတ္ဖိအား မ်ားေနရင္ ေလွ်ာ့ခ်ပါ။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ (၁၅-၉-၂ဝ၁၃)